Meditatie

Woestijngevoel

Geloof het of niet, maar deze dagen is er discussie over de Duivel. Ja, u leest het goed. In Trouw van maandag 26 februari haalde de duivel de kolommen. En niet zomaar: columnisten Sylvain Ephimenco en Rob Schouten bekritiseerden beiden de paus die de duivel genoemd had in zijn slottoespraak na de Vaticaanse top over seksueel misbruik in de kerk. Misbruik was het werk van Satan, aldus Franciscus. Maar dat was een te makkelijke conclusie, volgens de columnisten. Want de duivel bestaat niet, en iets dat niet bestaat kan geen oorzaak zijn van misbruik. Age Kramer, Oud Katholiek priester, noemt het effect van deze analyse rustgevend: de priesters die de fout in gaan zijn (dus) gewoon veel slechtere mensen dan de schrijvers van de columns en hun lezers. ‘Wij’ zouden toch anders gekozen hebben, nietwaar?

Ik sluit me bij Age Kramer aan. Er is natuurlijk veel meer aan de hand dan het feit dat een groot aantal individuen verkeerde morele keuzes heeft gemaakt: seksueel misbruik is vooral het gevolg van machtsmisbruik. En dan komen de echte vragen:

Waarom is macht zo aantrekkelijk en verslavend, zowel voor mannen als voor vrouwen? Terwijl iedereen weet dat je er niet gelukkig van wordt. Dat is het mysterie. Dus, columnisten, graag een analyse die wat dieper graaft en het geeft voor een keer niet als het resultaat niet zo rustgevend is als gebruikelijk.

Psalm 91 is het platform waarop Jezus discussieert met de Duivel. Wees maar niet bang, Jezus, spreekt hij, spring maar. Engelen vangen je op. Honger? Maak van die stenen daar brood. Macht? Je bent de Zoon van God, grijp die macht. Maar Jezus gaat er niet op in. Leest u de tekst voor de 1e zondag van de 40 dagen nog maar eens: Lucas 4: 1–13.

Het moet voor de duivel een enorme tegenvaller zijn geweest, dit gesprek. Dan was hij in de hof van Eden succesvoller. De eerste Adam, de eerste mens, man en vrouw, die heeft hij kunnen verleiden. Met ten diepste dezelfde vragen als in de psalm! Wie ben jij? Wat wil je? Waar geloof je in? In beide verhalen dringt hij zich op en spiegelt een mogelijke toekomst voor, een toekomst met goddelijke status.

Zo bevraagt en beproeft hij ook u en mij. Denk niet dat het zomaar een verhaaltje is over toen, daar, eens. Want het is waar: hij zoekt naar zwakke plekken. Daar waar je hunkert naar invloed, macht, kennis, rijkdom. Waar je heimelijk verlangt naar meer, beter of hoger. Dáár vindt hij een ingang tot je ziel. Geeft het idee dat je te kort komt, dat er nog veel meer binnen je bereik ligt. Maar hij biedt niets van wat je had.

Iedereen kent deze innerlijke tweestrijd. Iedereen herkent deze twee stemmen in de wereld. Nergens zie je mensen gelukkig worden, die zielloos zichzelf aan God gelijk wanen.
Nergens zie je mensen gelukkig worden van meer, hoger of beter als zij hun ziel daarbij verliezen en niet meer weten wie zij zijn en waar ze in geloven. Gelukkig kunnen wij onderscheid maken. Onderscheid tussen Gods stem en die van de verleider. Het is een kwestie van kiezen. Van durven gaan staan voor wat je gelooft, in wie je gelooft.

De 40 dagentijd is een tijd in de woestijn. Veertig dagen. Lang. Heet en onherbergzaam. Maar de woestijn is ook een kans. Een kans om je verbonden te voelen met alle bewoners van welke woestijn ook. Reken maar dat je omgeven zult zijn door duivels die je omlaag willen trekken. En door engelen die je willen optillen.

Ook een kans om te mediteren. Letterlijk: je midden te vinden. Balans. Je vergeten geloof herontdekken. Dat gebeurt. Juist in de stilte. Juist in jouw ‘woestijn’. Als het je overkomt is het iets heel moois. Het is alsof je een onverwacht cadeautje krijgt, zomaar uit het niets. Want het geeft vertrouwen, het biedt troost, het daagt uit, geeft kracht, en het biedt bescherming. Geloof brengt rust, brengt stilte, brengt vrede. Door een lied. Door een lief mens dat zegt: ik vind je mooi, ook met je duistere kanten. Een vriendelijk woord. Een grap. Een vogel die zingt. Noem maar op.

Zelf ken ik het woestijngevoel maar al te goed. Soms is de rust volledig weg. Loop ik mezelf voorbij, neem ik te veel hooi op m’n vork. Dacht alleen maar aan werk, efficiënt mijn tijd besteden, genoeg ruimte vinden voor partner, vrienden, voor kinderen, afvallen en fysiek gezonder worden. Doorgaan met doorgaan. Totdat alles stopt. Omdat niets meer echt goed lukt. En dan? Rust! Opnieuw leren ademhalen. Woestijn. Geen geborgenheid. Blootgeven. Communiceren. Mediteren. Kome wat komt.

Het doet mij denken aan het lied ‘zolang wij ademhalen’. Die mooie tekst van Sietze de Vries. Een lied over hoop, troost en hervonden kracht. Door te zingen, zo staat er zullen muren vallen, het donker verbleken en hoop de angst ontstijgen. En door die tekst kroop hervonden geloof uit het hoekje tevoorschijn.

Veertig dagen door de woestijn. Een weg die door het dal van het donker en het kwaad leidt naar een tuin, eindelijk weer terug, weer thuis. In die mooie tuin van het begin, de tuin van de vroege Paasmorgen van de bevrijding. Je mag onderweg vallen, als een kind dat leert lopen. Maar opstaan is het laatste woord!

Pastor Gert